Ieder rijpt op zijn manier, dementie is er één van- 12 november 2022
 Text Johanna Priester,
Overgenomen van Antroposana, November 2022

Tot onze allerlaatste levensdag is innerlijke groei mogelijk, lazen we in het zomernummer. Maar hoe zit dat dan bij dementie, waar tijdens het leven al zo veel lijkt te verdwijnen? Kan er dan ook sprake zijn van ontwikkeling? En wat is het eigenlijk, dat ons ouder wordende lichaam doet verdorren? Johanna Priester onderzoekt deze vragen vanuit antroposofisch gezichtspunt.
Niet alle mogelijkheden die we als mens in ons hebben kunnen tijdens ons leven helemaal gemanifesteerd worden. Er zijn drie soorten mogelijkheden te onderscheiden. De mogelijkheden die we bij onze geboorte meekrijgen en die we als vanzelf kunnen inzetten. De mogelijkheden die we tijdens het leven ontwikkelen en die ons lichaam doen veranderen. Dat kun je terug zien In fysiognomie (gelaatsuitdrukking, rimpels), houding en het patroon van bewegen: daarin worden levenservaringen vastgelegd. Ons lichaam voegt zich naar onze activiteiten op aarde. En tot slot zijn er de mogelijkheden die niet tot wasdom komen – deze moeten wachten op verwerkelijking.
ZaadkorrelDie niet tot ontwikkeling gekomen kwaliteiten gaan in de tweede helft van het leven als het ware stuwen. Ze worden steeds meer tot één geheel van krachten dat je uiterlijke lichaam begint tegen te werken. Meer en meer wordt nu het lichaam een last, een ongeschikt en onwillig werktuig dat weggeworpen moet worden. Het heeft gediend voor wat in dit leven bereikt kon worden, maar voor een volgende stap in de ontwikkeling is het niet (meer) geschikt. Alles wat bereikt is, wordt nu samengetrokken tot een soort zaadkorrel, het zaadje voor het volgende leven. En zoals de plant die zaad heeft gevormd afsterft of de vrucht die het zaad bevat verschrompelt, zo begint ook ons lichaam te verdorren zodra het zaad van dit leven zich vormt. Zonder dit afsterven, zonder de dood zouden wij ons niet verder kunnen ontwikkelen. Zouden we niet opnieuw kunnen ontkiemen en een nieuw, geschikter lichaam kunnen gaan bewonen. Tot zover een in mijn eigen woorden weergegeven fragment uit een voordracht van Rudolf Steiner (*) Uit GA 118, voordracht van 12 april 1910, (niet vertaald).
Vanuit deze visie wordt begrijpelijk dat het verouderingsproces wellicht vertraagd kan worden door goed voor je lichaam te zorgen, nieuwsgierig te zijn naar nog te ontwikkelen kanten in jezelf, en open te blijven staan voor nieuwe ontmoetingen. Dat zijn op zich al groeimomenten!
Hoe de dood kan verschijnenMaar op een zeker moment wordt de discrepantie tussen wat nog ontwikkeld zou willen worden en wat mogelijk is met dit lichaam te groot. En dan zijn er vele manieren (dynamieken) waarop het zaad en daarmee de dood, kan verschijnen. Misschien wordt het door een storm van de boom gerukt, nog nauwelijks rijp. Misschien blijft er vele weken een rammelend zaaddoosje overeind staan. Of het zweeft nauwelijks merkbaar als een miniscuul pluisje de hemel in, is zomaar verdwenen. Elk zaadje heeft zijn eigen manier nodig; elk mens zijn eigen manier van ouder worden en sterven. Soms ligt het zaad voor het grijpen en lijkt het gemakkelijk samen te vatten wat de betekenis van dit mensenleven is geweest. Soms is het in vele lagen verpakt en moet er lang gekauwd worden voor de essentie van iemands bestaan enigszins begrepen kan worden.
UitpakkenNa de middelbare leeftijd kom je steeds meer tegen hoe het met de drie soorten mogelijkheden in jouw leven staat. In feite begin je je leven uit te pakken: de verpakking gaat er vanaf zodat je beter kunt zien wat je straks mee gaat nemen naar de andere wereld en wat je nog kunt aanvullen. Tegelijk wordt je wereld kleiner; heel geleidelijk of - door ziekte - schoksgewijs, tot je tenslotte je bed of stoel niet meer uit komt.
Helemáál uitpakken gebeurt straks pas, na de dood. Het eerste dat je dan te zien krijgt is een groot levenspanorama: alles wat je hebt meegemaakt staat in één keer om je heen. Daarna komt een periode waarin je van al je daden de keerzijde gaat ervaren: wat hebben jouw daden, gevoelens en gedachten bij anderen teweeggebracht? Je wordt in feite binnenstebuiten gekeerd als je gestorven bent. Vanuit de samengetrokkenheid van je oude zieke lichaam kom je terecht in een overweldigende ongrijpbare uitgestrektheid die je niet meer kunt veranderen en die je moet ondergaan. En die weidsheid, dat ben jij zelf!
UitgestrektheidVan demente mensen wordt wel gezegd: hij of zij is al vertrokken vóór hij of zij is gestorven. We kunnen het echter ook andersom te bekijken. Is het misschien zo dat de demente mens nog tijdens zijn leven iets ondergaat dat normaal gesproken pas na de dood gebeurt? Nog niet vertrokken, maar al wel binnenstebuiten gekeerd. De demente mens ervaart een ongrijpbare uitgestrektheid en voelt geen houvast meer in de aardse wereld. Hij is niet meer samengetrokken in zijn lichaam, ervaart geen centrum meer in zichzelf, maar is omtrek geworden. Zijn leven doemt voor hem op, herinneringen staan levendig om hem heen, ze zijn ‘heruitingen’ geworden. Emoties vliegen af en aan, zonder duidelijke aanleiding. Zijn dit gevoelens van hem of van de omgeving? Van nu of van toen?
KiemEn toch: ook de diep demente mens is nog verbonden met de aarde, levend. De aarde is de plek waar we ervaringen opdoen, ontmoetingen hebben, leren en verzamelen. In de geestelijke wereld wordt wat we verzameld hebben verteerd en een volgend leven voorbereid. Wezenlijk nieuws kan volgens Steiner alleen op aarde plaatsvinden. Zou de ziekte dementie dan toch iets mogelijk maken, iets wat alleen kan lukken als vrijwel al het andere is uitgeschakeld? Iets wat verstand en logica, structuur en gewoontes te boven gaat? Er worden door dit ziekzijn noodzakelijkerwijs nog verbindingen gelegd met anderen (verzorgers), zij het heel diffuus. Wordt met zulke contacten wellicht iets ouds doorgewerkt, of een kiem gelegd voor een samenwerking in een volgend leven?
Leren verstaanEr zijn indrukwekkende voorbeelden beschreven van mensen die in hun dementie weggestopte traumatische ervaringen uit het verleden hebben kunnen ontsluiten en daarmee enigszins helen. Zoiets is alleen maar mogelijk als naasten of verzorgers leren luisteren in de diffuusheid van de ander. Tastend, aanvoelend, zonder woorden, vanuit het hart verbinding zoekend. Luikjes in jezelf proberen te openen om de ander, die zo perifeer is geworden, te leren verstaan. Als dat geen groeimomenten zijn…!






Verder lezen

• Jan Pieter van der Steen | Vroeger wordt nu, binnen wordt buiten | Christofoor
• Gezichtspunt #59 Dementie | gezichtspunten.nl
• Huub Buijssen | De heldere eenvoud van dementie | Spectrum
• Huub Buijssen | Het hart wordt niet dement | Handboek voor naasten van mensen met dementie | TRED
• Hans Siepel | Stemmen van de ziel | Elikser BV
• Ruud Dirkse & Caro Petit | Had ik het maar geweten. Praktisch basisboek | Bohn Stafleu van Loghem

Per 8 November 2022 bied ik mogelijkheid aan om consultatieve afspraken te maken..
Dit kan in het mooie gebouw aan de Schelpenkade van Therapeuticum Lemniscaat in Leiden
De praktijk van Dokter de Ruiter is jammer genoeg na 37 jaar beëindigd, er was geen opvolger.
Wat kan een consultatieve arts:
Als geregistreerd huisarts en door lange ervaring kan ik u begeleiden in uw ziekte proces. Hierbij staat u als individu centraal en niet allerlei richtlijnen en protocollen. Het gaat erom u te ondersteunen in uw ontwikkeling en biografie, vooral wanneer er hindernissen en knoppunten optreden.
Dit kan ik doen door samen te kijken, te luisteren, lichamelijk onderzoek als nodig . De antroposofische medicatie is een grote steun , zo mogelijk zijn er voetbaden, speciale kompressen of ander advies mogelijk. In het Therapeuticum werken verschillende therapeuten en is er afhankelijk van de vraag, een scala van ondersteuning nodig.
Bijv na ernstige ziekte, uitputting of burnout kan er begonnen worden met zachte  inwriivingen met oleien en therapeutische baden. Na een behandeling wordt je dan liefdevol toegedekt om de therapie door te laten werken.
In overleg met de arts kan ene bepaalde olie, zalf of bad gebruikt worden. Dit zal dan 3 tot 7 keer gebeuren om weer vitaliteit op te bouwen.
De fysiotherapeut kan behalve oefeningen ritmische massage doen, waar het de krachten gestimuleerd en in beweging gebracht worden.
Een volgende stap in het proces vraagt meer eigen activiteit en inzet.
We kunnen kijken wat het meest zou passen. Kunstzinnige therapie is niet om mooie plaatjes te maken maar om met behulp van kleur of klei het zielenleven weer in beweging te brengen.
Met Euritmie therapie kunnen we op slaapproblemen of bedplassen werken, maar ook op condities als migraine, eczeem en astma. De vormende krachten van de kosmos kunnen zo weer op de organen werken.
Spraak en drama therapie spreekt de persoonlijkheid ten volle aan, je zelf in de wereld zetten. Dit kan moed geven, je verder helpen met angsten , zelf realisatie.
Mogelijk is er beschermde tijd nodig voor gesprektherapie waar de biografische aspecten verdiept kunnen worden, dan kunnen een aantal gesprekken dit mogelijk maken.
Soms is eenmalig consult voldoende om weer je weg te kunnen volgen, soms is er een therapeutisch traject nodig.
Hoe is dit financieel mogelijk? Met een aanvullende verzekering worden consulten en therapieën 9deels) betaald, afhankelijk van uw verzekering.
Er is een patiënten fonds waar soms aanspraak op gemaakt kan worden ter ondersteuning, als men lid is van dit fonds. 


Wat kan ik niet
Ik kan geen  verwijzingen doen naar het ziekenhuis , geen bloed onderzoek regelen, ben niet acuut beschikbaar  voor ziekten, heb geen toegang tot uw medisch dossier. Dus graag een uittreksel aan uw huisarts vragen. 

De website van de Lemniscaat heeft meer informatie over de verschillende therapeuten. U kan ook rechtstreeks een afspraak met hen maken..
In het leven hebben we allemaal momenten van verhoogde kwetsbaarheid. Je zelf therapieën gunnen in zo'n fase ter ondersteuning is goede zelfzorg.( na ziekte, rouw, drukte  met jonge kinderen, operatie en herstel, emotionele pijn, verhuizing of ter verzorging van je eigen vitaliteit)