Ieder rijpt op zijn manier, dementie is er één van- 12 november 2022
 Text Johanna Priester,
Overgenomen van Antroposana, November 2022

Tot onze allerlaatste levensdag is innerlijke groei mogelijk, lazen we in het zomernummer. Maar hoe zit dat dan bij dementie, waar tijdens het leven al zo veel lijkt te verdwijnen? Kan er dan ook sprake zijn van ontwikkeling? En wat is het eigenlijk, dat ons ouder wordende lichaam doet verdorren? Johanna Priester onderzoekt deze vragen vanuit antroposofisch gezichtspunt.
Niet alle mogelijkheden die we als mens in ons hebben kunnen tijdens ons leven helemaal gemanifesteerd worden. Er zijn drie soorten mogelijkheden te onderscheiden. De mogelijkheden die we bij onze geboorte meekrijgen en die we als vanzelf kunnen inzetten. De mogelijkheden die we tijdens het leven ontwikkelen en die ons lichaam doen veranderen. Dat kun je terug zien In fysiognomie (gelaatsuitdrukking, rimpels), houding en het patroon van bewegen: daarin worden levenservaringen vastgelegd. Ons lichaam voegt zich naar onze activiteiten op aarde. En tot slot zijn er de mogelijkheden die niet tot wasdom komen – deze moeten wachten op verwerkelijking.
ZaadkorrelDie niet tot ontwikkeling gekomen kwaliteiten gaan in de tweede helft van het leven als het ware stuwen. Ze worden steeds meer tot één geheel van krachten dat je uiterlijke lichaam begint tegen te werken. Meer en meer wordt nu het lichaam een last, een ongeschikt en onwillig werktuig dat weggeworpen moet worden. Het heeft gediend voor wat in dit leven bereikt kon worden, maar voor een volgende stap in de ontwikkeling is het niet (meer) geschikt. Alles wat bereikt is, wordt nu samengetrokken tot een soort zaadkorrel, het zaadje voor het volgende leven. En zoals de plant die zaad heeft gevormd afsterft of de vrucht die het zaad bevat verschrompelt, zo begint ook ons lichaam te verdorren zodra het zaad van dit leven zich vormt. Zonder dit afsterven, zonder de dood zouden wij ons niet verder kunnen ontwikkelen. Zouden we niet opnieuw kunnen ontkiemen en een nieuw, geschikter lichaam kunnen gaan bewonen. Tot zover een in mijn eigen woorden weergegeven fragment uit een voordracht van Rudolf Steiner (*) Uit GA 118, voordracht van 12 april 1910, (niet vertaald).
Vanuit deze visie wordt begrijpelijk dat het verouderingsproces wellicht vertraagd kan worden door goed voor je lichaam te zorgen, nieuwsgierig te zijn naar nog te ontwikkelen kanten in jezelf, en open te blijven staan voor nieuwe ontmoetingen. Dat zijn op zich al groeimomenten!
Hoe de dood kan verschijnenMaar op een zeker moment wordt de discrepantie tussen wat nog ontwikkeld zou willen worden en wat mogelijk is met dit lichaam te groot. En dan zijn er vele manieren (dynamieken) waarop het zaad en daarmee de dood, kan verschijnen. Misschien wordt het door een storm van de boom gerukt, nog nauwelijks rijp. Misschien blijft er vele weken een rammelend zaaddoosje overeind staan. Of het zweeft nauwelijks merkbaar als een miniscuul pluisje de hemel in, is zomaar verdwenen. Elk zaadje heeft zijn eigen manier nodig; elk mens zijn eigen manier van ouder worden en sterven. Soms ligt het zaad voor het grijpen en lijkt het gemakkelijk samen te vatten wat de betekenis van dit mensenleven is geweest. Soms is het in vele lagen verpakt en moet er lang gekauwd worden voor de essentie van iemands bestaan enigszins begrepen kan worden.
UitpakkenNa de middelbare leeftijd kom je steeds meer tegen hoe het met de drie soorten mogelijkheden in jouw leven staat. In feite begin je je leven uit te pakken: de verpakking gaat er vanaf zodat je beter kunt zien wat je straks mee gaat nemen naar de andere wereld en wat je nog kunt aanvullen. Tegelijk wordt je wereld kleiner; heel geleidelijk of - door ziekte - schoksgewijs, tot je tenslotte je bed of stoel niet meer uit komt.
Helemáál uitpakken gebeurt straks pas, na de dood. Het eerste dat je dan te zien krijgt is een groot levenspanorama: alles wat je hebt meegemaakt staat in één keer om je heen. Daarna komt een periode waarin je van al je daden de keerzijde gaat ervaren: wat hebben jouw daden, gevoelens en gedachten bij anderen teweeggebracht? Je wordt in feite binnenstebuiten gekeerd als je gestorven bent. Vanuit de samengetrokkenheid van je oude zieke lichaam kom je terecht in een overweldigende ongrijpbare uitgestrektheid die je niet meer kunt veranderen en die je moet ondergaan. En die weidsheid, dat ben jij zelf!
UitgestrektheidVan demente mensen wordt wel gezegd: hij of zij is al vertrokken vóór hij of zij is gestorven. We kunnen het echter ook andersom te bekijken. Is het misschien zo dat de demente mens nog tijdens zijn leven iets ondergaat dat normaal gesproken pas na de dood gebeurt? Nog niet vertrokken, maar al wel binnenstebuiten gekeerd. De demente mens ervaart een ongrijpbare uitgestrektheid en voelt geen houvast meer in de aardse wereld. Hij is niet meer samengetrokken in zijn lichaam, ervaart geen centrum meer in zichzelf, maar is omtrek geworden. Zijn leven doemt voor hem op, herinneringen staan levendig om hem heen, ze zijn ‘heruitingen’ geworden. Emoties vliegen af en aan, zonder duidelijke aanleiding. Zijn dit gevoelens van hem of van de omgeving? Van nu of van toen?
KiemEn toch: ook de diep demente mens is nog verbonden met de aarde, levend. De aarde is de plek waar we ervaringen opdoen, ontmoetingen hebben, leren en verzamelen. In de geestelijke wereld wordt wat we verzameld hebben verteerd en een volgend leven voorbereid. Wezenlijk nieuws kan volgens Steiner alleen op aarde plaatsvinden. Zou de ziekte dementie dan toch iets mogelijk maken, iets wat alleen kan lukken als vrijwel al het andere is uitgeschakeld? Iets wat verstand en logica, structuur en gewoontes te boven gaat? Er worden door dit ziekzijn noodzakelijkerwijs nog verbindingen gelegd met anderen (verzorgers), zij het heel diffuus. Wordt met zulke contacten wellicht iets ouds doorgewerkt, of een kiem gelegd voor een samenwerking in een volgend leven?
Leren verstaanEr zijn indrukwekkende voorbeelden beschreven van mensen die in hun dementie weggestopte traumatische ervaringen uit het verleden hebben kunnen ontsluiten en daarmee enigszins helen. Zoiets is alleen maar mogelijk als naasten of verzorgers leren luisteren in de diffuusheid van de ander. Tastend, aanvoelend, zonder woorden, vanuit het hart verbinding zoekend. Luikjes in jezelf proberen te openen om de ander, die zo perifeer is geworden, te leren verstaan. Als dat geen groeimomenten zijn…!






Verder lezen

• Jan Pieter van der Steen | Vroeger wordt nu, binnen wordt buiten | Christofoor
• Gezichtspunt #59 Dementie | gezichtspunten.nl
• Huub Buijssen | De heldere eenvoud van dementie | Spectrum
• Huub Buijssen | Het hart wordt niet dement | Handboek voor naasten van mensen met dementie | TRED
• Hans Siepel | Stemmen van de ziel | Elikser BV
• Ruud Dirkse & Caro Petit | Had ik het maar geweten. Praktisch basisboek | Bohn Stafleu van Loghem

Per 8 November 2022 bied ik mogelijkheid aan om consultatieve afspraken te maken..
Dit kan in het mooie gebouw aan de Schelpenkade van Therapeuticum Lemniscaat in Leiden
De praktijk van Dokter de Ruiter is jammer genoeg na 37 jaar beëindigd, er was geen opvolger.
Wat kan een consultatieve arts:
Als geregistreerd huisarts en door lange ervaring kan ik u begeleiden in uw ziekte proces. Hierbij staat u als individu centraal en niet allerlei richtlijnen en protocollen. Het gaat erom u te ondersteunen in uw ontwikkeling en biografie, vooral wanneer er hindernissen en knoppunten optreden.
Dit kan ik doen door samen te kijken, te luisteren, lichamelijk onderzoek als nodig . De antroposofische medicatie is een grote steun , zo mogelijk zijn er voetbaden, speciale kompressen of ander advies mogelijk. In het Therapeuticum werken verschillende therapeuten en is er afhankelijk van de vraag, een scala van ondersteuning nodig.
Bijv na ernstige ziekte, uitputting of burnout kan er begonnen worden met zachte  inwriivingen met oleien en therapeutische baden. Na een behandeling wordt je dan liefdevol toegedekt om de therapie door te laten werken.
In overleg met de arts kan ene bepaalde olie, zalf of bad gebruikt worden. Dit zal dan 3 tot 7 keer gebeuren om weer vitaliteit op te bouwen.
De fysiotherapeut kan behalve oefeningen ritmische massage doen, waar het de krachten gestimuleerd en in beweging gebracht worden.
Een volgende stap in het proces vraagt meer eigen activiteit en inzet.
We kunnen kijken wat het meest zou passen. Kunstzinnige therapie is niet om mooie plaatjes te maken maar om met behulp van kleur of klei het zielenleven weer in beweging te brengen.
Met Euritmie therapie kunnen we op slaapproblemen of bedplassen werken, maar ook op condities als migraine, eczeem en astma. De vormende krachten van de kosmos kunnen zo weer op de organen werken.
Spraak en drama therapie spreekt de persoonlijkheid ten volle aan, je zelf in de wereld zetten. Dit kan moed geven, je verder helpen met angsten , zelf realisatie.
Mogelijk is er beschermde tijd nodig voor gesprektherapie waar de biografische aspecten verdiept kunnen worden, dan kunnen een aantal gesprekken dit mogelijk maken.
Soms is eenmalig consult voldoende om weer je weg te kunnen volgen, soms is er een therapeutisch traject nodig.
Hoe is dit financieel mogelijk? Met een aanvullende verzekering worden consulten en therapieën 9deels) betaald, afhankelijk van uw verzekering.
Er is een patiënten fonds waar soms aanspraak op gemaakt kan worden ter ondersteuning, als men lid is van dit fonds. 


Wat kan ik niet
Ik kan geen  verwijzingen doen naar het ziekenhuis , geen bloed onderzoek regelen, ben niet acuut beschikbaar  voor ziekten, heb geen toegang tot uw medisch dossier. Dus graag een uittreksel aan uw huisarts vragen. 

De website van de Lemniscaat heeft meer informatie over de verschillende therapeuten. U kan ook rechtstreeks een afspraak met hen maken..
In het leven hebben we allemaal momenten van verhoogde kwetsbaarheid. Je zelf therapieën gunnen in zo'n fase ter ondersteuning is goede zelfzorg.( na ziekte, rouw, drukte  met jonge kinderen, operatie en herstel, emotionele pijn, verhuizing of ter verzorging van je eigen vitaliteit)

Het is November 2021, Covid is actief in Nederland en dit zal niet zo snel veranderen. De overheid ziet de problematiek en er komen nieuwe maatregelen, waarbij je als niet gevaccineerde de toegang ontzegd kan worden tot bepaalde activiteiten. 
Het is duidelijk dat veel aspecten van preventie van Covid ziekte niet genomen zijn , denk aan ventilatie, grootscheeps inzetten op vitaliteit, beweging, voldoende Vitamine D.
De realiteit blijft dat ook mensen die gezond leven en innerlijk en sociaal actief zijn ziek kunnen worden. De longen met iemand die echt ziek is met Covid klinken  dramatisch, gevuld met vocht. terwijl de persoon naar adem snakt. 
De enorme stress en het verdriet van zich buiten gesloten voelen zonder vaccinatie  is niet gezond. En zo is vaccinatie een mogelijkheid het risico van ziekenhuis opname te verkleinen  en deel van de maatschappij kunnen blijven.
Wat kan je doen zelf doen om de vaccinatie  te begeleiden.
Deze tijd, maar speciaal juist als je vaccinatie wel doet, is een oproep om extra actief te zijn op fysiek, kunstzinnig en sociaal  spiritueel of religieus gebied. Zingen, kunst kijken en zelf tekenen of schilderen voedt de ziel. Naar de natuur gaan en die met aandacht en liefde  waarnemen maakt dat je verbonden voelt. In de donkere nacht naar de sterren hemel kijken en meeleven met de cyclus van de maan roept eerbied op voor deze wijde wereld.  
Je verbinden met mensen om je heen, zorgen voor een ander, samen wandelen geeft levensmoed.
Op spiritueel vlak is het belangrijk momenten van inkeer te hebben , dit kan je doen door je te verbinden met religieuze teksten, mooie gedichten of gewoon innerlijk stil zijn. 

Ter ondersteuning tijdens de vaccinatie kan Arnica d6 goed zijn,. Zelf schrijf ik Aurum phosp comp van Weleda  voor , een week voor en twee weken na de vaccinatie die keer per dag 20 druppels, minder bij kinderen. . Dit ondersteunt de vitaliteit, en onze innerlijke Ik kracht.
Het is een krachtig, sterkend middel . 


Aurum/ Phosp comp 100 g bevat Arnica, planta tota D3 14,3 g / Aurum metallicum praeparatum D10
14,3 g / Nux vomica, semen D3 14,3 g / Phosphorus D12 14,3 g / Skorodiet D10
14,3 g / Stibium metallicum praeparatum D6 14,3 g /
Thuja, summitates D30 14,3 g

” Wanneer je niets anders kunt bedenken voor jezelf, dan angst voor de ziektes welke zich rondom jou afspelen in een epidemisch verlopende  ziektehaard,
en in de nacht gaat slapen met deze gedachten aan angst,
dan worden onbewuste nabeelden en beeldkrachten -, doordrenkt van angst, in de ziel geschapen.
En dit is een goede bedding, waarin ziektekiemen zich kunnen nestelen, gedijen en een prettige voedingsbodem vinden.”
Rudolf Steiner

Deze uitspraak spreek mij aan. Als huisarts kom ik aanraking met veel patiënten. Ik hou me aan de hygiene regels, ben extra voorzichtig als er een Covid verdenking is, en werk en leef ondertussen door.
​Angst maakt ons kwetsbaar, helder nadenken ondersteunt ons. 
 

Hierboven een schilderij van Vincent van Gogh, die als geen ander de zonnekrachten schilderde, ook in zijn zonnebloemen. (Schilderij uit Otterloo)

De pandemie houdt ons allemaal bezig.Wat kunnen we doen om onszelf en onze naasten te beschermen, hoe kunnen we ons steentje bijdragen om in onze omgeving een gezonde atmosfeer te creëren. 
De meest belangrijke aspecten zijn uitgebreid bekend gemaakt, sociale isolate/beperking van contacten, hand hygiene en optimale zorg in het ziekenhuis. Dit aspect moeten we overlaten aan de artsen die in het ziekenhuis werken.
De situatie roept angst en isolatie op, en het is bijzonder te zien hoe veel artsen, verpleegkundigen, verzorgenden en ondersteunende diensten hun werk blijven doen. ook de buurt app groepen die steun bieden zijn belangrijk. 
Wat kunnen we doen om zelf gezond te houden, zodat we de ziekte beter doorstaan als hij komt.
Vers bereid eten met veel groenten, fruit en vis,zijn belangrijk, alcohol met mate of niet, gezonde beweging. Dit zijn algemeen bekende aspecten .
.Hier is een uittreksel een  artikel van Georg Soldner, een zeer ervaren antroposofische arts.
En hij benadrukt het belang van zonlicht, zowel uiterlijk als zonne harte krachten tussen de mensen. 


​

Het Coronavirus
door Georg Soldner, co-leider van de Medische Sectie aan het Goetheanum
Artikel uit weekblad Das Goetheanum van 13 maart 2020 met toestemming overgenomen
Vertaling: Joep Eikenboom
Voor een dierenarts zijn Coronavirussen dagelijkse praktijk, maar nu is het Coronavirus SARS-CoV2-de menselijke barrière gepasseerd. Wat is een virus, hoe valt hij het organisme aan en hoe kunnen we reageren?
Virussen zijn nauw verbonden met het fysieke van het organisme. Ze komen voort uit de substantie van de erfelijkheid en kunnen op deze manier de stofwisseling van de cellen beïnvloeden en deze van het organisme vervreemden. Als er een infectie is, komen virussen het organisme binnen, en herkent het organisme dat bepaalde cellen daardoor worden vervreemd en iets anders gaan doen dan zinvol is binnen het geheel. Het begint zich tegen deze cellen te weren om ze te elimineren. De symptomen van de ziekte die nu uitbreekt, zijn niets anders: het organisme probeert de geïnfecteerde cellen en dus de binnengevallen virussen te verwijderen, bijvoorbeeld met hoesten of koorts het slijm kwijt te raken. Wie aan een virusinfectie sterft, kan ook slachtoffer zijn geworden van zijn eigen afweermechanisme, waarvan de regulering een uitdrukking is van de individuele ‘Ik-organisatie’, die de aanwezigheid van het Ik in het lichaam representeert.
Vervreemding van het lichaam
Hoe meer een mens zich al in de situatie bevindt dat het fysieke lichaam hem vreemd begint te worden, hoe vatbaarder hij is voor deze virale ziekte, die nu COVID-19 wordt genoemd. Dit geldt natuurlijk met name voor ouderen (bij wie de botten krimpen en de spiermassa afneemt) of bij chronische zieken.
Bij de Coronavirus-infectie is het zo, dat die bij mensen ouder dan 80 jaar, bij mensen met diabetes type II of met hart- en vaatziekten, bijzonder zwaar kan verlopen. Hoe minder ik in mijn lichaam aanwezig ben, hoe minder mijn Ik mijn lichaam volledig doordringt, hoe gemakkelijker de infectie zich in mijn lichaam kan verspreiden en des te ernstiger de gevolgen kunnen zijn. Wat telt is natuurlijk hoe om te gaan met een mens die nu positief is getest. Vaak worden zieke mensen abrupt verwijderd uit hun thuisomgeving, ze werden aanvankelijk in China behandeld met veel andere zieke mensen in een geïmproviseerd onderkomen. Conventionele geneeskunde heeft helaas geen nuttige medicatie of vaccinatie te bieden. Vaak onderdrukt men met medicamenten de koorts. Ondersteuning met zuurstof kan in ernstige gevallen levensreddend zijn en, indien nodig, tijdelijke beademing met behulp van apparatuur. Daarom is het belangrijk dat de klinische zorg zich zoveel mogelijk kan concentreren op ernstig zieke patiënten.
Van alles wat we nu weten, is angst en een koortsremmende behandeling een therapie die patiënten eerder zieker dan gezond maken. Want wat mensen helpt om met de ziekte om te gaan, is alles wat hen ondersteunt om hun eigen lichaam beter te doordringen, het te doorwarmen zodat ze zich beter met het lichaam kunnen verbinden. Het is dus niet verrassend dat de ziekte voor kinderen nauwelijks gevaarlijk is. Dit geldt verder tot het 50e levensjaar, waar het verloop van de ziekte meestal overeenkomt met die van een normale griep. Hoesten, een loopneus en vermoeidheid zijn de typische vroege symptomen. Daar bovenop kan longontsteking een gevaarlijk aspect zijn, dat in het begin kan worden geïdentificeerd door een verhoogde ademhalingsfrequentie.

Relatie met de zon
Nu heeft het virus medisch gezien bijzonder negatieve eigenschappen. Zo kan het lang duren voordat het organisme ‘wakker’ wordt en merkt dat er een vreemde gast aan boord is, die onheil probeert te stichten. Er is een geval bekend waarbij de ziekte pas 27 dagen na de infectie uitbrak. Gemiddeld gebeurt dit echter na 5 dagen en na 12,5 dagen is 95 procent van alle gevallen manifest. Daarom worden betrokkenen gedurende een lange periode van twee weken in quarantaine geplaatst. Bovendien is dit virus besmettelijker dan een normaal griepvirus. Daarbij worden gemiddeld misschien 1,3 mensen besmet; in het geval van het Coronavirus zijn het er meer dan 3 (in het geval van een zeer besmettelijke ziekte, zoals mazelen of kinkhoest, zijn er 12 tot 18). Het besmettingspercentage is dus hoger dan bij griep en tegelijkertijd wordt het later zichtbaar. Deze eigenschappen samen, die een epidemische verspreiding bevorderen, maken artsen wereldwijd nerveus.



Wat kunnen we doen?
Er zijn in het persoonlijk gedrag enkele maatregelen die het organisme ondersteunen bij het omgaan met de ziekte. Daarbij horen onder andere het onthouden van alcohol, matige suikerconsumptie en het handhaven van een levensritme met voldoende slaap en voldoende zon. Waar ons immuunsysteem vaak last van heeft, is het gebrek aan zonlicht, een tekort dat in maart de grootste impact heeft. Over het hele jaar gezien is op onze breedtegraden het sterftecijfer daarom eind maart het hoogst. Dit houdt verband met het gebrek aan zon tijdens de wintermaanden en herinnert ons eraan dat het buitengewoon de moeite waard is om elke dag en in de winter zo mogelijk ’s middags naar buiten te gaan en je zo met de omgeving te verbinden, in wezen met de kosmos. Nog voordat vitamine D was ontdekt, ging Rudolf Steiner bij het ontwikkelen van de antroposofische geneeskunde hier uitvoerig op in, met als voorbeeld de tuberculose. Voor het immuunsysteem geldt dat vitamine-D-tabletten de opname van zonlicht slechts in beperkte mate kunnen vervangen. Gepotentieerde fosfor en dienovereenkomstig gepotentieerd meteoorijzer in de ochtend kunnen als lichtsubstanties het immuunsysteem ook ondersteunen. Voor degenen die ouder zijn en misschien te maken hebben met hart- en vaatziekten worden ook antroposofische basismiddelen voor het cardiovasculaire systeem, regelmatig wandelen en voldoende slaap aanbevolen. Wie minder dan zes uur slaapt, is veel vatbaarder voor dergelijke infecties.
​
Een gezonde adem ten opzichte van de medemens
Als het tot de ziekte komt wordt de patiënt in quarantaine gehouden, hoewel lichtere gevallen nu ook thuis kunnen worden behandeld. Mij lijkt het feit van belang dat de antroposofische geneeskunde al tientallen jaren ervaring heeft met de behandeling van virale en bacteriële longontsteking zonder antibiotica, maar met antroposofische medicijnen en uitwendige therapieën die uiterst effectief kunnen zijn. De artsen van de Medische Sectie hebben een bijbehorend therapieschema ontwikkeld en ter beschikking gesteld aan de internationale collega-artsen.
Wat verzwakt de longen? Twee dingen: gebrek aan een relatie met de aarde en de zon, en ook sociale spanningen. Het is daarom raadzaam om uw eigen longen, uw ademhalingsorgaan, van binnen en van buiten te beschermen door te proberen sociale spanningen in evenwicht te brengen. Naar mijn mening lopen degenen die in onopgeloste sociale conflicten verkeren een groter risico. De reguliere geneeskunde heeft het geloof aangewakkerd dat vaccinaties je zouden kunnen beschermen tegen alle soorten infecties. Dat is een vergissing. Zelfs de griepprik biedt maar een beschermingspercentage van 10 tot 30 procent. Zorgvuldig handen wassen en hygiëne bij het snuiten en hoesten zijn ook effectief – zonder mogelijke bijwerkingen. Het is dus een belangrijke stap om jezelf te bevrijden van dit angstige en defensieve beeld van de omgeving en van je eigen lichaam en je af te vragen wat je zelf kunt doen om de vitaliteit en integriteit ervan te ondersteunen.
Het originele artikel is hier te vinden:
https://goetheanum.co/de/nachrichten/das-coronavirus
​

Mijn werk als huisarts is boeiend. Al die verschilferend mensen, achtergronden en levensfasen. Ik voel me bevoorrecht iedereen te mogen ontmoeten.
Privacy is uiterst belangrijk, en ik zal ook nooit verhalen vertellen of schrijven over mijn patiënten,  tenzij met uitdrukkelijke toestemming.
Een aspect waar veel oudere patiënten mee komen is, Dokter doen jullie Euthanasie.?
De vraag wordt gesteld door mensen die nog in het leven staan, maar zich voorstellen dat hun einde in de toekomst komt.
Wat zit achter die vraag? Het is onzekerheid en angst en de wens om de regie te houden.
Angst om pijn te lijden zoals je moeder toen ze stierf, angst om in het verpleeghuis te komen en afhankelijk te worden zoals Ome Klaas .
Mijn antwoord is altijd. We zullen goed voor u zorgen, pijnstilling en medicatie geven en palliatieve sedatie, maar euthanasie doen we niet in deze praktijk.
Het moment van het sterven is het mooiste , meest heldere en liefdevolle moment in ons leven. Die vreugde van het overgaan van de stervende kunnen we vaak beleven, er verschijnt een vredige lach, de ogen gaan nog open, er is een bijzondere stemming om de stervende, De medicatie die bij euthanasie gegeven wordt maakt het moeilijk dit zo te beleven.
En de realiteit dat de meeste mensen natuurlijk sterven, 4% van alle sterfgevallen in Nederland zijn door euthanasie.

Hier onder een deel van de website Natuurlijk  sterven


Het ‘gewone’ sterven
De meeste Nederlanders die als gevolg van een (langdurende) ziekte overlijden, overlijden op een ‘gewone’ manier. Hoe ziet dat gewone, natuurlijke sterven eruit?
Door de aandacht die de media aan euthanasie besteden, ontstaan er misverstanden over de laatste levensfase. Alsof ieder sterven gepaard gaat met ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Dat is niet het geval. Het gros van de sterfbedden verloopt rustig.
Ook lijkt het alsof er gekozen moét worden voor het ingrijpen van een arts. Ook dat is niet waar. Een overgrote meerderheid van de sterfbedden in Nederland (96%) eindigt zonder euthanasie. Er wordt weinig aandacht geschonken aan het ‘gewone’ sterfbed. Dat is jammer, want het gewone sterven is daardoor iets onbekends geworden. Zodra we met een sterfbed te maken krijgen, weten we over het algemeen nauwelijks wat er gebeurt of wat we moeten verwachten. Onbekendheid daarmee leidt bijna per definitie tot angstige gedachten, zowel bij de stervende als bij de naasten.
Wat er bij een gewoon sterfbed precies gebeurt valt niet te voorspellen, maar er kan wel een algemeen beeld gegeven worden van de laatste levensdagen:
1. De behoefte aan eten en drinken neemt af naarmate het sterven moment dichterbij komt. Het lichaam heeft dat simpelweg steeds minder nodig.

Tip: dring niet aan. Bedenk dat mensen niet of nauwelijks eten en drinken omdat ze stervende zijn, en niet andersom: dat ze stervende zijn omdát ze nauwelijks eten en drinken. Mensen vinden het vaak nog wel prettig als iemand de lippen af en toe nat maakt met wat water of ijs.
2. De lichamelijke toestand en het uithoudingsvermogen gaan naarmate de tijd vordert steeds verder achteruit. De zieke komt niet meer uit bed. De bloedsomloop wordt trager en beperkter;  hierdoor voelen de uiterste punten van het lichaam, zoals de handen, voeten en neus, steeds kouder aan. In het algemeen wordt de huid vaak grauwer en bleker, en komen er paarsblauwe vlekken, onder meer op de onderbenen.
3. Er kan een periode van onrust en verwardheid zijn als gevolg van bijvoorbeeld uitdroging of medicatie; de zieke ziet dingen die er in feite niet zijn (‘hallucinatie’) of hij kan onrustig gaan plukken aan de lakens. Ook kunnen stervenden zogenaamde levenseinde-ervaringen hebben waarbij zij visioenen hebben van overleden dierbaren. Deze ervaringen zijn in tegenstelling tot hallucinaties geruststellend en troostrijk. Over deze ervaringen leest u meer in het boek ‘In het licht van sterven, ervaringen op de grens van leven en dood’ van Ineke Koedam.
Tip: blijf nabij. ‘Er zijn’ hoeft niet te betekenen dat er iets gedáán moet worden. In rust aanwezig zijn is vaak waardevoller dan redderen en schipperen.
4. De organen laten het één voor één afweten. Dat proces kan heel kort duren, maar ook een aantal dagen. Vragen over hoe lang het sterven zal duren zijn daarom vrijwel niet te beantwoorden.
5. Het gehoor en zicht worden slechter. Toch kunnen veel stervenden nog heel lang horen dat er iets tegen hen gezegd wordt. Zij kunnen echter steeds moeilijker iets terugzeggen. Zij reageren dan bij voorbeeld met een kleine handbeweging of een beweging in het gezicht.
Tip: wees voorzichtig met de onderwerpen die je in de nabijheid van de stervende bespreekt. Ga ervan uit dat de stervende jou hoort. Spreek hem ook gerust (zachtjes) toe.
6. De reuk kan nog lange tijd goed functioneren.
Tip: wees als naaste (of als bezoek) terughoudend met zware parfums. Ook de geur van bloemen kan voor stervenden soms te zwaar zijn.
De ademhaling verandert. Deze wordt oppervlakkiger en onregelmatiger. De ademhaling kan soms volledig stil lijken te vallen. De tijd tussen de ene en de volgende ademteug wordt steeds langer. Het bewustzijn daalt, de zieke valt mogelijk in een diepe slaap of coma. Door de hoorbare, reutelende ademhaling kunnen naasten denken dat de stervende een verbeten gevecht voert. De kans is echter groot dat er bij de stervende innerlijke rust heerst.
7. Uiteindelijk stoppen alle lichaamsfuncties: de ademhaling komt tot stilstand, het hart houdt op met kloppen, het bloed stroomt niet langer. De dood is ingetreden.

Rembrandt van Rijn Isaac zegent de zonen

De Rollator is een uitvinding. Als huisarts zie je veel mensen die met een rollator lopen of een mobility scooter.
Maar een foto vinden van een schilderij van een vrouw of man met rollator is moeilijk te vinden. 
Iemand maakte een opmerking dat dit de echte ridders zijn, het vraagt veel moed om op stap te gaan als je lijf niet meer zo goed is. We vertelden dat een keer aan de buurman, die altijd met zijn rollator buiten zat' Ja zei, hij, Ridder met het ijzeren paard...
Gelukkig vond ik een een afbeelding van dit kunstwerk.
​

Half februari zat ik met een oude kennis op een banje. Hij werkt heel zijn leven met bomen en neemt meer waar dan ik.
Kijk zegt hij, naar die wilgenboom. Een hele stuifmeelwolk waait eruit.En na 5 minuten zag ik het ook. Een zacht briesje en een gele fijne wolk zweefde door de lucht.
Dus ik was niet verbaasd toen een paar patiënten afgelopen week al op het spreekuur kwamen. Ze voelden zich ellendig met klachten van prikkelende ogem  sniezen moe en 

Er zijn tijden in het leven dat we onrustig zijn, slecht slapen, gespannen en er zelf hartkloppingen van krijgen.
Een mooie behandeling die ik graag geef is Bryophyllum poeder.Het helpt ook bij mensen die bang zijn de controle over hun gevoelens kwijt te raken. 
Dit is gemaakt van het moederplantje. 
We kennen het wel allemaal, het is een vetplantje dat nieuwe plantje voorbrengt op zijn eigen bladeren!!Wat een vitaliteit.
Is het veilig, is natuurlijk dan een vraag. Toen ik een paar jaar geleden stage liep in een antroposofisch ziekenhuis hadden alle zwangeren vrouwen met vroegtijdige weeën dit op hun nachtkastje staan als natuurlijke weeën remmer. Als het zo goed werkt dat het de baarmoeder tot rust brengt, kun je voorstellen dat het  voor spanning werkt.
En dat het veilig is, want als het veilig is voor het ongeboren kind is het zeker veilig voor ons.