” Wanneer je niets anders kunt bedenken voor jezelf, dan angst voor de ziektes welke zich rondom jou afspelen in een epidemisch verlopende  ziektehaard,
en in de nacht gaat slapen met deze gedachten aan angst,
dan worden onbewuste nabeelden en beeldkrachten -, doordrenkt van angst, in de ziel geschapen.
En dit is een goede bedding, waarin ziektekiemen zich kunnen nestelen, gedijen en een prettige voedingsbodem vinden.”
Rudolf Steiner

Deze uitspraak spreek mij aan. Als huisarts kom ik aanraking met veel patiënten. Ik hou me aan de hygiene regels, ben extra voorzichtig als er een Covid verdenking is, en werk en leef ondertussen door.
​Angst maakt ons kwetsbaar, helder nadenken ondersteunt ons. 
 

Hierboven een schilderij van Vincent van Gogh, die als geen ander de zonnekrachten schilderde, ook in zijn zonnebloemen. (Schilderij uit Otterloo)

De pandemie houdt ons allemaal bezig.Wat kunnen we doen om onszelf en onze naasten te beschermen, hoe kunnen we ons steentje bijdragen om in onze omgeving een gezonde atmosfeer te creëren. 
De meest belangrijke aspecten zijn uitgebreid bekend gemaakt, sociale isolate/beperking van contacten, hand hygiene en optimale zorg in het ziekenhuis. Dit aspect moeten we overlaten aan de artsen die in het ziekenhuis werken.
De situatie roept angst en isolatie op, en het is bijzonder te zien hoe veel artsen, verpleegkundigen, verzorgenden en ondersteunende diensten hun werk blijven doen. ook de buurt app groepen die steun bieden zijn belangrijk. 
Wat kunnen we doen om zelf gezond te houden, zodat we de ziekte beter doorstaan als hij komt.
Vers bereid eten met veel groenten, fruit en vis,zijn belangrijk, alcohol met mate of niet, gezonde beweging. Dit zijn algemeen bekende aspecten .
.Hier is een uittreksel een  artikel van Georg Soldner, een zeer ervaren antroposofische arts.
En hij benadrukt het belang van zonlicht, zowel uiterlijk als zonne harte krachten tussen de mensen. 


​

Het Coronavirus
door Georg Soldner, co-leider van de Medische Sectie aan het Goetheanum
Artikel uit weekblad Das Goetheanum van 13 maart 2020 met toestemming overgenomen
Vertaling: Joep Eikenboom
Voor een dierenarts zijn Coronavirussen dagelijkse praktijk, maar nu is het Coronavirus SARS-CoV2-de menselijke barrière gepasseerd. Wat is een virus, hoe valt hij het organisme aan en hoe kunnen we reageren?
Virussen zijn nauw verbonden met het fysieke van het organisme. Ze komen voort uit de substantie van de erfelijkheid en kunnen op deze manier de stofwisseling van de cellen beïnvloeden en deze van het organisme vervreemden. Als er een infectie is, komen virussen het organisme binnen, en herkent het organisme dat bepaalde cellen daardoor worden vervreemd en iets anders gaan doen dan zinvol is binnen het geheel. Het begint zich tegen deze cellen te weren om ze te elimineren. De symptomen van de ziekte die nu uitbreekt, zijn niets anders: het organisme probeert de geïnfecteerde cellen en dus de binnengevallen virussen te verwijderen, bijvoorbeeld met hoesten of koorts het slijm kwijt te raken. Wie aan een virusinfectie sterft, kan ook slachtoffer zijn geworden van zijn eigen afweermechanisme, waarvan de regulering een uitdrukking is van de individuele ‘Ik-organisatie’, die de aanwezigheid van het Ik in het lichaam representeert.
Vervreemding van het lichaam
Hoe meer een mens zich al in de situatie bevindt dat het fysieke lichaam hem vreemd begint te worden, hoe vatbaarder hij is voor deze virale ziekte, die nu COVID-19 wordt genoemd. Dit geldt natuurlijk met name voor ouderen (bij wie de botten krimpen en de spiermassa afneemt) of bij chronische zieken.
Bij de Coronavirus-infectie is het zo, dat die bij mensen ouder dan 80 jaar, bij mensen met diabetes type II of met hart- en vaatziekten, bijzonder zwaar kan verlopen. Hoe minder ik in mijn lichaam aanwezig ben, hoe minder mijn Ik mijn lichaam volledig doordringt, hoe gemakkelijker de infectie zich in mijn lichaam kan verspreiden en des te ernstiger de gevolgen kunnen zijn. Wat telt is natuurlijk hoe om te gaan met een mens die nu positief is getest. Vaak worden zieke mensen abrupt verwijderd uit hun thuisomgeving, ze werden aanvankelijk in China behandeld met veel andere zieke mensen in een geïmproviseerd onderkomen. Conventionele geneeskunde heeft helaas geen nuttige medicatie of vaccinatie te bieden. Vaak onderdrukt men met medicamenten de koorts. Ondersteuning met zuurstof kan in ernstige gevallen levensreddend zijn en, indien nodig, tijdelijke beademing met behulp van apparatuur. Daarom is het belangrijk dat de klinische zorg zich zoveel mogelijk kan concentreren op ernstig zieke patiënten.
Van alles wat we nu weten, is angst en een koortsremmende behandeling een therapie die patiënten eerder zieker dan gezond maken. Want wat mensen helpt om met de ziekte om te gaan, is alles wat hen ondersteunt om hun eigen lichaam beter te doordringen, het te doorwarmen zodat ze zich beter met het lichaam kunnen verbinden. Het is dus niet verrassend dat de ziekte voor kinderen nauwelijks gevaarlijk is. Dit geldt verder tot het 50e levensjaar, waar het verloop van de ziekte meestal overeenkomt met die van een normale griep. Hoesten, een loopneus en vermoeidheid zijn de typische vroege symptomen. Daar bovenop kan longontsteking een gevaarlijk aspect zijn, dat in het begin kan worden geïdentificeerd door een verhoogde ademhalingsfrequentie.

Relatie met de zon
Nu heeft het virus medisch gezien bijzonder negatieve eigenschappen. Zo kan het lang duren voordat het organisme ‘wakker’ wordt en merkt dat er een vreemde gast aan boord is, die onheil probeert te stichten. Er is een geval bekend waarbij de ziekte pas 27 dagen na de infectie uitbrak. Gemiddeld gebeurt dit echter na 5 dagen en na 12,5 dagen is 95 procent van alle gevallen manifest. Daarom worden betrokkenen gedurende een lange periode van twee weken in quarantaine geplaatst. Bovendien is dit virus besmettelijker dan een normaal griepvirus. Daarbij worden gemiddeld misschien 1,3 mensen besmet; in het geval van het Coronavirus zijn het er meer dan 3 (in het geval van een zeer besmettelijke ziekte, zoals mazelen of kinkhoest, zijn er 12 tot 18). Het besmettingspercentage is dus hoger dan bij griep en tegelijkertijd wordt het later zichtbaar. Deze eigenschappen samen, die een epidemische verspreiding bevorderen, maken artsen wereldwijd nerveus.



Wat kunnen we doen?
Er zijn in het persoonlijk gedrag enkele maatregelen die het organisme ondersteunen bij het omgaan met de ziekte. Daarbij horen onder andere het onthouden van alcohol, matige suikerconsumptie en het handhaven van een levensritme met voldoende slaap en voldoende zon. Waar ons immuunsysteem vaak last van heeft, is het gebrek aan zonlicht, een tekort dat in maart de grootste impact heeft. Over het hele jaar gezien is op onze breedtegraden het sterftecijfer daarom eind maart het hoogst. Dit houdt verband met het gebrek aan zon tijdens de wintermaanden en herinnert ons eraan dat het buitengewoon de moeite waard is om elke dag en in de winter zo mogelijk ’s middags naar buiten te gaan en je zo met de omgeving te verbinden, in wezen met de kosmos. Nog voordat vitamine D was ontdekt, ging Rudolf Steiner bij het ontwikkelen van de antroposofische geneeskunde hier uitvoerig op in, met als voorbeeld de tuberculose. Voor het immuunsysteem geldt dat vitamine-D-tabletten de opname van zonlicht slechts in beperkte mate kunnen vervangen. Gepotentieerde fosfor en dienovereenkomstig gepotentieerd meteoorijzer in de ochtend kunnen als lichtsubstanties het immuunsysteem ook ondersteunen. Voor degenen die ouder zijn en misschien te maken hebben met hart- en vaatziekten worden ook antroposofische basismiddelen voor het cardiovasculaire systeem, regelmatig wandelen en voldoende slaap aanbevolen. Wie minder dan zes uur slaapt, is veel vatbaarder voor dergelijke infecties.
​
Een gezonde adem ten opzichte van de medemens
Als het tot de ziekte komt wordt de patiënt in quarantaine gehouden, hoewel lichtere gevallen nu ook thuis kunnen worden behandeld. Mij lijkt het feit van belang dat de antroposofische geneeskunde al tientallen jaren ervaring heeft met de behandeling van virale en bacteriële longontsteking zonder antibiotica, maar met antroposofische medicijnen en uitwendige therapieën die uiterst effectief kunnen zijn. De artsen van de Medische Sectie hebben een bijbehorend therapieschema ontwikkeld en ter beschikking gesteld aan de internationale collega-artsen.
Wat verzwakt de longen? Twee dingen: gebrek aan een relatie met de aarde en de zon, en ook sociale spanningen. Het is daarom raadzaam om uw eigen longen, uw ademhalingsorgaan, van binnen en van buiten te beschermen door te proberen sociale spanningen in evenwicht te brengen. Naar mijn mening lopen degenen die in onopgeloste sociale conflicten verkeren een groter risico. De reguliere geneeskunde heeft het geloof aangewakkerd dat vaccinaties je zouden kunnen beschermen tegen alle soorten infecties. Dat is een vergissing. Zelfs de griepprik biedt maar een beschermingspercentage van 10 tot 30 procent. Zorgvuldig handen wassen en hygiëne bij het snuiten en hoesten zijn ook effectief – zonder mogelijke bijwerkingen. Het is dus een belangrijke stap om jezelf te bevrijden van dit angstige en defensieve beeld van de omgeving en van je eigen lichaam en je af te vragen wat je zelf kunt doen om de vitaliteit en integriteit ervan te ondersteunen.
Het originele artikel is hier te vinden:
https://goetheanum.co/de/nachrichten/das-coronavirus
​

Mijn werk als huisarts is boeiend. Al die verschilferend mensen, achtergronden en levensfasen. Ik voel me bevoorrecht iedereen te mogen ontmoeten.
Privacy is uiterst belangrijk, en ik zal ook nooit verhalen vertellen of schrijven over mijn patiënten,  tenzij met uitdrukkelijke toestemming.
Een aspect waar veel oudere patiënten mee komen is, Dokter doen jullie Euthanasie.?
De vraag wordt gesteld door mensen die nog in het leven staan, maar zich voorstellen dat hun einde in de toekomst komt.
Wat zit achter die vraag? Het is onzekerheid en angst en de wens om de regie te houden.
Angst om pijn te lijden zoals je moeder toen ze stierf, angst om in het verpleeghuis te komen en afhankelijk te worden zoals Ome Klaas .
Mijn antwoord is altijd. We zullen goed voor u zorgen, pijnstilling en medicatie geven en palliatieve sedatie, maar euthanasie doen we niet in deze praktijk.
Het moment van het sterven is het mooiste , meest heldere en liefdevolle moment in ons leven. Die vreugde van het overgaan van de stervende kunnen we vaak beleven, er verschijnt een vredige lach, de ogen gaan nog open, er is een bijzondere stemming om de stervende, De medicatie die bij euthanasie gegeven wordt maakt het moeilijk dit zo te beleven.
En de realiteit dat de meeste mensen natuurlijk sterven, 4% van alle sterfgevallen in Nederland zijn door euthanasie.

Hier onder een deel van de website Natuurlijk  sterven


Het ‘gewone’ sterven
De meeste Nederlanders die als gevolg van een (langdurende) ziekte overlijden, overlijden op een ‘gewone’ manier. Hoe ziet dat gewone, natuurlijke sterven eruit?
Door de aandacht die de media aan euthanasie besteden, ontstaan er misverstanden over de laatste levensfase. Alsof ieder sterven gepaard gaat met ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Dat is niet het geval. Het gros van de sterfbedden verloopt rustig.
Ook lijkt het alsof er gekozen moét worden voor het ingrijpen van een arts. Ook dat is niet waar. Een overgrote meerderheid van de sterfbedden in Nederland (96%) eindigt zonder euthanasie. Er wordt weinig aandacht geschonken aan het ‘gewone’ sterfbed. Dat is jammer, want het gewone sterven is daardoor iets onbekends geworden. Zodra we met een sterfbed te maken krijgen, weten we over het algemeen nauwelijks wat er gebeurt of wat we moeten verwachten. Onbekendheid daarmee leidt bijna per definitie tot angstige gedachten, zowel bij de stervende als bij de naasten.
Wat er bij een gewoon sterfbed precies gebeurt valt niet te voorspellen, maar er kan wel een algemeen beeld gegeven worden van de laatste levensdagen:
1. De behoefte aan eten en drinken neemt af naarmate het sterven moment dichterbij komt. Het lichaam heeft dat simpelweg steeds minder nodig.

Tip: dring niet aan. Bedenk dat mensen niet of nauwelijks eten en drinken omdat ze stervende zijn, en niet andersom: dat ze stervende zijn omdát ze nauwelijks eten en drinken. Mensen vinden het vaak nog wel prettig als iemand de lippen af en toe nat maakt met wat water of ijs.
2. De lichamelijke toestand en het uithoudingsvermogen gaan naarmate de tijd vordert steeds verder achteruit. De zieke komt niet meer uit bed. De bloedsomloop wordt trager en beperkter;  hierdoor voelen de uiterste punten van het lichaam, zoals de handen, voeten en neus, steeds kouder aan. In het algemeen wordt de huid vaak grauwer en bleker, en komen er paarsblauwe vlekken, onder meer op de onderbenen.
3. Er kan een periode van onrust en verwardheid zijn als gevolg van bijvoorbeeld uitdroging of medicatie; de zieke ziet dingen die er in feite niet zijn (‘hallucinatie’) of hij kan onrustig gaan plukken aan de lakens. Ook kunnen stervenden zogenaamde levenseinde-ervaringen hebben waarbij zij visioenen hebben van overleden dierbaren. Deze ervaringen zijn in tegenstelling tot hallucinaties geruststellend en troostrijk. Over deze ervaringen leest u meer in het boek ‘In het licht van sterven, ervaringen op de grens van leven en dood’ van Ineke Koedam.
Tip: blijf nabij. ‘Er zijn’ hoeft niet te betekenen dat er iets gedáán moet worden. In rust aanwezig zijn is vaak waardevoller dan redderen en schipperen.
4. De organen laten het één voor één afweten. Dat proces kan heel kort duren, maar ook een aantal dagen. Vragen over hoe lang het sterven zal duren zijn daarom vrijwel niet te beantwoorden.
5. Het gehoor en zicht worden slechter. Toch kunnen veel stervenden nog heel lang horen dat er iets tegen hen gezegd wordt. Zij kunnen echter steeds moeilijker iets terugzeggen. Zij reageren dan bij voorbeeld met een kleine handbeweging of een beweging in het gezicht.
Tip: wees voorzichtig met de onderwerpen die je in de nabijheid van de stervende bespreekt. Ga ervan uit dat de stervende jou hoort. Spreek hem ook gerust (zachtjes) toe.
6. De reuk kan nog lange tijd goed functioneren.
Tip: wees als naaste (of als bezoek) terughoudend met zware parfums. Ook de geur van bloemen kan voor stervenden soms te zwaar zijn.
De ademhaling verandert. Deze wordt oppervlakkiger en onregelmatiger. De ademhaling kan soms volledig stil lijken te vallen. De tijd tussen de ene en de volgende ademteug wordt steeds langer. Het bewustzijn daalt, de zieke valt mogelijk in een diepe slaap of coma. Door de hoorbare, reutelende ademhaling kunnen naasten denken dat de stervende een verbeten gevecht voert. De kans is echter groot dat er bij de stervende innerlijke rust heerst.
7. Uiteindelijk stoppen alle lichaamsfuncties: de ademhaling komt tot stilstand, het hart houdt op met kloppen, het bloed stroomt niet langer. De dood is ingetreden.

Rembrandt van Rijn Isaac zegent de zonen

De Rollator is een uitvinding. Als huisarts zie je veel mensen die met een rollator lopen of een mobility scooter.
Maar een foto vinden van een schilderij van een vrouw of man met rollator is moeilijk te vinden. 
Iemand maakte een opmerking dat dit de echte ridders zijn, het vraagt veel moed om op stap te gaan als je lijf niet meer zo goed is. We vertelden dat een keer aan de buurman, die altijd met zijn rollator buiten zat' Ja zei, hij, Ridder met het ijzeren paard...
Gelukkig vond ik een een afbeelding van dit kunstwerk.
​

Half februari zat ik met een oude kennis op een banje. Hij werkt heel zijn leven met bomen en neemt meer waar dan ik.
Kijk zegt hij, naar die wilgenboom. Een hele stuifmeelwolk waait eruit.En na 5 minuten zag ik het ook. Een zacht briesje en een gele fijne wolk zweefde door de lucht.
Dus ik was niet verbaasd toen een paar patiënten afgelopen week al op het spreekuur kwamen. Ze voelden zich ellendig met klachten van prikkelende ogem  sniezen moe en 

Er zijn tijden in het leven dat we onrustig zijn, slecht slapen, gespannen en er zelf hartkloppingen van krijgen.
Een mooie behandeling die ik graag geef is Bryophyllum poeder.Het helpt ook bij mensen die bang zijn de controle over hun gevoelens kwijt te raken. 
Dit is gemaakt van het moederplantje. 
We kennen het wel allemaal, het is een vetplantje dat nieuwe plantje voorbrengt op zijn eigen bladeren!!Wat een vitaliteit.
Is het veilig, is natuurlijk dan een vraag. Toen ik een paar jaar geleden stage liep in een antroposofisch ziekenhuis hadden alle zwangeren vrouwen met vroegtijdige weeën dit op hun nachtkastje staan als natuurlijke weeën remmer. Als het zo goed werkt dat het de baarmoeder tot rust brengt, kun je voorstellen dat het  voor spanning werkt.
En dat het veilig is, want als het veilig is voor het ongeboren kind is het zeker veilig voor ons. 

Ik heb in deze blog al eens eerder geschreven over de werking van lachesis, of slangegif.
In homeopathische vorm werkt het goed voor mensen die veel boosheid in zichzelf voelen, ze kunnen iemand wel wat aandoen.
Het mooie is als het de juiste persoon is dan werkt het snel, en zie ik na een paar weken een meer ontspannen  persoon.
Zoals een vrouw eens uitdrukte'Je hebt het leven van mijn man gered'', na een succesvolle behandeling met Lachesis. 

Een fietsvakantie naar Texel leek me een prima idee deze zomer. Het was de heetste dag van het jaar, 32 graden en ik fietste vrij rond het eiland. Ik sliep in een afgelegen hotel in Oost. Heerlijk verzorgd tot in de puntjes, zoals alles in Texel.
Bij het afrekenen zei de medewerker 'He, ben je niet Marga Hogenboom van het Maartenhuis'?
26 jaar weg uit Texel en dan loop ik een oud collega tegen het lijf, het gaf een warm gevoel.
Het Maarten huis is een Camphill gemeenschap voor mensen met een verstandelijke beperking. Hier zijn we ons gezin begonnen en hebben de gemeenschap mee opgebouwd.
We woonden samen met de de 'bewoners'' in een soort gezinsvervangend huis situatie.
En wat was het heerlijk mijn vroegere huisgenoten te zien. Ze waren allemaal wat ouder, maar straalden. Vooral de omhelzing van mijn oude buurman,(hij woonde in de kamer naast ons) een man met Down Syndroom ontroerde mij.
Het leven toen was niet altijd simpel, maar wel heel rijk.
Nu ga ik naar China, en daar worden mensen met Down syndroom heel actief geaborteerd, tot de 38 week van de zwangerschap.In Nederland heeft een persoon met Down syndroom ook niet zo veel kans om geboren te worden.
Zouden mensen echt weten wat ze missen?

Als huisarts verbaas ik me altijd over hoe ziek patiënten zich voelen of niet. Je krijgt mensen die binnenkomen, veel klachten hebben, duidelijk lijden onder hun klachten maar geregeld kan ik  bij  lichamelijke en ander onderzoek  geen oorzaak vinden, wat uiterst frustrerend is voor de patient en voor mij. En dan krijg je een patient met terminal kanker, ja er zijn pijnklachten en problemen, maar de persoon straalt helderheid en acceptie uit en maakt eigenlijk een gezonde indruk.
Of mijn patient in een rolstoel, een lichaam vol met littekens van operaties ivm problemen met rug en heupen, gebruikt zuurstof, kan armen weinig bewegen maar is opgewekt, doet vrijwilligers werk en wil gereanimeerd worden als er wat gebeurd.In dit artikel van een collega wordt dit thema  geïllustreerd. 

Hans Peter Jung, huisarts, Afferden lb 01-07-2016 00:00

​Afgelopen zomer liep de divisie voorzitter van zorgverzekeraar VGZ,  een dag met mij mee. Eén van de meest indrukwekkende ontmoetingen van die dag was het bezoek aan twee terminale patiënten. Beide bedlegerig, beide met pijn en beperkingen in de laatste dagen van hun leven. Onderwerp van gesprek was het begrip positieve gezondheid en de 6 dimensies van dat begrip, die we hen ook lieten scoren middels een vragenlijstje. Ik had verwacht dat beide zouden aangeven dat de definitie van Huber “het vermogen om zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven” niet meer op hen van toepassing zouden zijn.
Het tegendeel bleek waar. Beiden gaven aan, ondanks hun pijn, bedlegerigheid en op korte termijn infauste prognose zich “heel” te voelen en scoorden hoog op de dimensies kwaliteit van leven, lichaamsfuncties, dagelijks functioneren, mentaal welbevinden en zingeving. Zij aanvaarden hun situatie en wat dat met zich meebracht en lieten het vermogen om zich aan te passen en de regie te voeren op indrukwekkende wijze zien. Zij voelden zich volgens de definitie van Huber “gezond” en spraken dat ook uit. Ik had dat niet verwacht!